Reflektif Altıncı Sayı Makale Çağrısı: Bilgi Düzensizlikleri ve İnfodemi

 

Reflektif Makale Çağrısı: Bilgi Düzensizlikleri ve İnfodemi

 

Günümüz dünyasını anla(t)maya çalışanlar, “yalan haber”, “ yanlış bilgi”, “hakikat sonrası”, “alternatif gerçekler” gibi kavramları daha sık kullanmaya başladılar, hatta bu kavramların bazıları “yılın kelimesi” bile seçildi. Bu kavramları tekil ve kendisine özgün olarak anlamaktan ziyade; farklı düzeylerde karşı karşıya kaldığımız bir dizi “bilgi düzensizliği” olarak görmek yaşanan karmaşayı ve bu karmaşanın toplumsal/siyasal sonuçlarını anlamamızı kolaylaştıracak.

 

Bilgi düzensizliklerinin farklı türleri olan dezenformasyon, mezenformasyon, malenformasyon ve komplo teorilerinin başlangıcı neredeyse “haber” kavramının ortaya çıkışıyla eş zamanlı. Siyasal alanda, özellikle de popülist söylem ve performansın artışı ile bu tür bilgi düzensizliklerinin örnekleriyle sıklıkla karşılaşıyoruz.

 

Yanlış bilgilerin yayılımı ile ilk defa karşılaşılmamakla beraber dijital araçların gelişmesi hayatımıza dair bilgi alma ve üretme konusunda önemli bir etki yarattı. Geleneksel ve ona eklenen sosyal medya araçları ile birlikte farklı biçimleriyle bilgi düzensizliklerine daha çok maruz kalıyor ve bilgiye en çok ihtiyaç duyduğumuz anlarda, bir başka şekilde ifade etmek gerekirse, kriz dönemlerinde veya karar verme süreçlerinde yanlış bilgi yayılımının hızlandığına şahit oluyoruz. Bilginin yayılımında medyanın yanında sıradan sosyal medya kullanıcılarının ya da algoritmalardan trollere ve botlara popülist söylemlerin kutuplaşmanın da etkisiyle pek çok değişik etkenin de rolünü görüyoruz.

 

İnfodemi olarak kavramsallaşan “yanlış bilgi salgını”, COVID-19 pandemisi süresince toplumları tehdit eden yeni bir olgu haline geldi. İnfodemi, Dünya Sağlık Örgütü tarafından kriz anlarında veya kritik dönemlerde insanların yanlış bilgilerin çoğalması sebebiyle güvenilir bilgi kaynaklarına ulaşamaması şeklinde açıklanmakta. Özellikle salgın sürecinde güvenilir ve doğru bilgi kaynaklarına ulaşamama hali birçok sorunu da beraberinde getirdi; kamu sağlığına ilişkin yarattığı tehdit kadar komplo teorilerinin yaygınlığı veya bireylerin farklı inanç sistemleri ile birlikte belirsizliklere işaret eden söylem ve tartışmalar korku, endişe, ayrımcılık, dışlayıcılık ve nefret söylemlerini arttırdı. Çeşitli motivasyonlarla bireylerin bilginin doğruluğunu kontrol etmeksizin Koronavirüs ile ilgili bilgi akışında rol alması ve paylaşması karar vericilerin ve sağlık çalışanlarının kaynak bulmasını ve bilgi kaynaklarının denetlenebilirliğini zorlaştırırken bireylerde tükenmişlik, anksiyete gibi durumlara da sebep oldu. Kriz durumlarına bağlı olarak yükselen endişe ortamında etkisini hızlandıran ve yaygınlığını önemli derecede genişleten infodemi farklı türleri ve yöntemleriyle bireylerin ve sosyal grupların olumsuz bir şekilde sağlığını, psikolojisini ve siyasi mekanizmaları zorlaştırdı.

 

Bilgi düzensizlikleri ve İnfodemi, sadece sağlık alanında değil, yaşamımızı doğrudan etkileyen İklim Değişikliği, Aşı Karşıtlığı, terör saldırıları ve yangın, deprem gibi doğal afetler sırasında hem bireyleri/toplumları paniğe sevk etmesi ve hem de “doğru” tedbirlerin alınmasını engellemesi nedeniyle sağkalımsal bir sorun haline geldi.

 

Yanlış bilginin zarar verme amacı olmadan yayılması; bir gruba, kişiye ya da örgüte kasıtlı olarak zarar vermek için yayılması veya doğru olan bilginin zarar verme hedefiyle yayılması gibi farklı türlerdeki bilgi düzensizliklerinin bir sonucu olarak karşımıza çıkan infodemi “iyi olma” halini etkilemekte ve geleneksel ya da dijital medya kanalları aracılığıyla hızla farklı kesimlere ulaşabilmekte. Bu nedenle, hayatın birçok alanında, bilgi düzensizlikleri bir tehlike ortamı inşa ederken yanlış bilginin nasıl ve hangi biçimlerde yayıldığını, yanlış bilginin bireysel ve toplumsal olarak nasıl etkiler yarattığını ve yanlış bilgiyi engelleme yönündeki müdahale mekanizmalarını tartışmak önemini korumakta. Dolayısıyla, Reflektif’in yeni sayısında bilgi düzensizlikleri ve İnfodeminin oluşumunu, etkilerini ve toplumsal, ekonomik ve siyasal açıdan sonuçlarını irdelemeyi amaçlıyoruz.

 

Farklı disiplinlerin aracılığıyla bilgi düzensizlikleri ve infodemi ile ilgili aşağıdaki konuları tartışan makalelere yer vermek istiyoruz.

 

- Bilgi düzensizlikleri toplumsal ve siyasal “iyi olma” halini nasıl etkiliyor?

- Bireyler ve karar verme süreçlerindeki aktörler bilgi düzensizliklerini nasıl deneyimliyor?

- İnfodeminin şekillendirdiği toplumsal ve siyasal sorunlar nelerdir?

- İnfodemi ve duygular arasında nasıl bir ilişki vardır?

- İnfodemi ile mücadele yöntemleri nelerdir, hangi aktörler ve örgütler etkili olmaktadır?

- İnfodeminin yayılımında medyanın rolü nedir? Medya içeriklerinin yanlış bilgi yayılımında nasıl bir etkisi olmaktadır?

- Medya sistemlerinin ve bilgi üretiminin arasında nasıl bir ilişki vardır?

- Bilgi düzensizlikleri ile mücadelede sağlık/medya okur-yazarlığının rolü nedir?

- Popülizmin yükselişiyle bilgi düzensizlikleri arasındaki ilişki nedir?

- Siyasal kurumlar ve mekanizmaların bilgi düzensizliklerine etkisi nedir?

- “Hakikat-sonrası” dönemde “bilgi düzensizlikleri” ne anlama gelir?

- Komplo teorileri ile bilgi düzensizlikleri arasındaki ilişki nedir?

- Bilgi düzensizliklerini “güvenlik” paradigmaları açısından nasıl değerlendirilebilir?

- Ulusal ve ulusötesi kurumların bilgi düzensizliklerine karşı “mücadele” biçimleri ve söylemleri nedir?

 

Sayı Editörleri: Emre Toros, Tuğçe Erçetin, Emre Erdoğan

 

Makale gönderimi için son tarih: 14 Nisan 2022