REFLEKTİF Sosyal Bilimler Dergisi

Bir Ad ve Disiplin Problemi Olarak Yapay Zekâ

Mahmut Burak Atasever — 2024-02-13

Bu makale, zekâ ve teknik arasındaki karmaşık ve zorlu ilişkiyi inceliyor. Özellikle çağdaş dijital teknolojiler bağlamında içgüdü, zekâ, bilinç, beden ve zihin gibi kavramları belirlenimci bir perspektifle kategorize etmenin problemli yönlerini açığa çıkarmayı hedefliyor. Makalenin temel amacı, teknolojik gelişmeleri anlamak için felsefi ve antropolojik bir çerçeve sunmak ve yapay zekâ teknolojilerini, insanın bilişsel ve toplumsal kapasiteleriyle birlikte düşünmenin gerekliliğini vurgulamaktadır. Makale ayrıca teknolojik gelişmelerin sıklıkla tetiklediği hiperbolik duygusal tepkilere karşı ihtiyatlı bir yaklaşımın öneminin altını çiziyor. Makale, yapay zekâ kavramını ve evrimini çevreleyen karmaşıklıkları daha iyi anlamak ve ifade edebilmek için felsefi, evrimsel ve kültürel unsurları içeren multidisipliner bir bakış açısı öneriyor. Tartışma, insan-makine etkileşiminin tarihsel ve antropolojik arka planına odaklanarak bu etkileşimin, günümüz yapay zekâ teknolojileri bağlamında sosyal ve kültürel sonuçlarına dair bir perspektif çiziyor. Nihayetinde teknolojik ilerlemelerin, insanın bilişsel ve toplumsal gelişimiyle ilişkili olarak disiplinler ötesi bir çerçeveyle analiz edilmesinin gerekliliğine vurgu yapıyor.

Yapay Zekânın Ölüm ve Yas Kavramları Üzerine Etkisi: Thanabot Örneği

Aysun Körlü Topan — 2024-02-13

Günümüzde teknolojik gelişmeler, özellikle de yapay zekâ pek çok farklı alanda önemli etkilere sahiptir. Ölüm ve yas kavramları da bu gelişmelerden etkilenmekte, bir anlamda dönüşmektedir. Bu makalenin amacı; ölüm ve yas kavramlarının yaşadığı bu dönüşümde yapay zekânın etkisini thanabotlar üzerinden tartışmaktır. Bu amaçla ölüm ve yas kavramları literatür taraması yapılarak toplumsal ve tarihsel bağlamları içerisinde ele alınmış, devamında dijitalleşme ile yaşadıkları dönüşüme değinilmiştir. Çalışmanın sonunda thanabotların olası etkileri literatürden çıkarımlarla tartışılmıştır. Buna göre; thanabot kullanımının kişiden kişiye değişen etkileri olacağını söylemek mümkündür. Bu anlamda bu teknoloji özellikle yas tutanlar için olumlu etkilere sahip olabilir. Ancak thanabotların ticari boyutu, ölen kişiyi ne kadar temsil edeceği, yas tutanlar için ikincil kayıp riski, yazılım güvenliği gibi olası sorunlara sahip olduğunu söylemek mümkündür. Ayrıca bu teknolojiyle ilgili araştırmaların hem bireysel hem de toplumsal düzeyde farklılıkları dikkate alarak yapılmasının önem arz ettiği görülmüştür.

‘Kusurlu’ Aklın Seçimi: “Sully” Filminin İncelenmesi

Tuba Sütlüoğlu — 2024-02-13

Araştırma, yapay zekâ ve insan etkileşimini teknolojiye atfedilen rasyonellik ve kusursuzluk ile insana atfedilen duygusallık ve kusurluluk eğilimleri üzerinden irdelemektedir. Bu irdeleme, hikâyesi gerçek bir olaya dayanan “Sully” isimli sinema filminin analizi üzerinden yapılmaktadır. US Airways’in pilot Chesley Sullenberger kaptanlığındaki 1549 sefer sayılı yolcu uçağı, 15 Ocak 2009 tarihinde, New York-Charlotte seferini yapmak üzere havalanmasından kısa süre sonra Hudson Nehri’ne zorunlu iniş yapmak zorunda kalır. Bu olay, pilot Sullenberger ve ABD’li yazar Jeffrey Zaslow tarafından otobiyografik bir eser olarak kaleme alınan “En Yüksek Görev” isimli kitaba da konu olur ve 2016 yılında aynı otobiyografiden uyarlama “Sully” isimli sinema filmi ile beyazperdeye taşınır. Film, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği kullanılarak analiz edilmektedir. Analiz sonucunda ortaya çıkan temalar, rasyonel aklı ve onun kusursuzluğunu savunan otoritelere karşı, sezgilerin ve kusurlu insan aklının verdiği mücadeleyi betimlemektedir.

Açık Kaynak Yapay Zeka: Sorumlu Yapay Zeka Geliştirmeye Bir Yaklaşım

Fatih Bildirici — 2024-02-13

Bu makale, yapay zekâ (YZ) teknolojilerinin sorumlu bir şekilde geliştirilmesine yönelik mevcut riskleri, problemleri ve etik sorunları kapsamlı bir şekilde ele almaktadır. Özellikle, algoritmik önyargılar, veri gizliliği ihlalleri, güvenlik zafiyetleri ve karar verme süreçlerindeki şeffaflık eksikliği gibi konular, YZ’nin etik ve sorumlu, geliştirilmesi ve kullanımı açısından önemli engeller olarak öne çıkmaktadır. Açık kaynaklı YZ geliştirmenin, bu sorunlara etkili çözümler sunma potansiyeli detaylı bir şekilde incelenmektedir. Makalede, açık kaynak katılımının ve geliştirilmesinin, kullanımının, algoritmik önyargıları azaltma ve sistem güvenliğini artırma gibi alanlarda nasıl stratejik bir araç olabileceği vurgulanmaktadır. Ayrıca, topluluk tabanlı geliştirme yaklaşımının, YZ çözümlerini daha adil ve etkili hale getirme yönündeki katkıları tartışılmaktadır. Bu çalışma, açık kaynaklı YZ’nin, teknolojinin toplumsal kabulünü ve etkinliğini artırırken, etik ve sürdürülebilir bir geliştirme sürecine nasıl katkıda bulunabileceğini vurgulamakta ve bu yaklaşımın hem teknolojik yenilikleri hem de toplumsal değerleri dengeli bir şekilde ele alarak YZ’nin geleceğine yönelik kritik önemini ortaya koymaktadır.

Dünya

İrem Çoban — 2024-02-13

Varlıkların Kucaklaştığı Dünya: Birlikte Yaşam Manifestosu

Tüm canlılar arasındaki çeşitlilik, yaşamın kaynağıdır. Her tür, ekosistemdeki bir diğerleriyle birlikte çalışarak dengenin korunmasına katkıda bulunur. Doğa, bize dayanışma, uyum ve sürdürülebilirlik konularında çeşitli dersler sunar. Doğanın ritmini anlamak, bize daha sürdürülebilir bir gelecek inşa etme yolunda ilham verir. Sanat, bu birlikte yaşam manifestosunu ifade etmek için güçlü bir araçtır. Sanatçılar, bu mesajı estetik ve duygusal bir şekilde ileterek diğer insanları etkileyebilirler. Bu eserde vurgulanmış olan, dünyanın farklı canlılarını bir arada kabul etmek, onların yaşam hakkına saygı göstermek ve birlikte yaşamanın değerini anlamak için bir çağrıdır. Aynı durum, kültürler ve toplumlar için de geçerlidir. İnsanlık olarak, renklerimiz farklılığımızdır. Bu değerleri yüceltmek için sanatın gücünü kullanarak birbirimize daha yakınlaşabilir, dünyayı daha iyi bir yer haline getirme yolunda birlikte çalışabiliriz.

Bu manifestosuyla eser, Blender ve Adobe Photoshop gibi üç boyutlu modelleme ve dijital boyama programları kullanılarak görselleştirilmiştir.

Editörden

Emre Erdoğan — 2024-02-13

Özel Dosya: Yapay Zeka’nın Sosyal Hayata Etkileri

Suncem Koçer — 2024-02-13

Sosyal Fayda için Yapay Zeka

Erkan Saka — 2024-02-13

Yapay Zeka ve Doğrulama

Suncem Koçer — 2024-02-13

Yapay Zeka’nın Yasası Olabilir mi? Varsa İnsanlığı Kurtarabilir mi?

Ömer Fatih Tekin — 2024-02-13

Günümüzde insanların konfor alanını arttırmaya çalışması başta dijitalleşmeye ve doğal olarak “akıllı varlık” olan insanlığın tüm yapıp ettiklerini yapay zekaya devretmeye neden olmaktadır. Tarih boyunca insanlık doğada diğer canlılar karşısında önce hayatta kalmaya ardından da hayatta kalma ile ilgili bir tehlikesi kalmadığı anda da doğaya hükmetmeye çalışmıştır. Endüstri 1.0’dan başlayıp endüstri 5.0’a geldiğimiz dijitalleşme çağında insan yapay zekalar yaratmış ve konforunu tarihsel gelişimi içinde belki de ilk defa bu seviyelere çıkartmıştır. İnsan artık son derece konfor içinde yaşayan, kendisinden başka hiçbir şeyi düşünmeyen, bu bencilliği ile konforunu daha da arttıran bir canlı formatına dönüşmüştür. Son kertede, aklını kullanmayı bırakan insan yapay zekalara kendini teslim etmiştir. Bu makalede bu durumun insanlık açısından önemi tartışılacaktır.

Güzel Sanatlar Ekseninde Sorumlu Yapay Zekâ: Potansiyel Riskler ve Etik Boyutlar

Ezgi Şen Atiker — 2024-02-13

Günümüzde sanatçı ve tasarımcılardan amatör kullanıcılara kadar birçok kişi yapay zekâ üretimlerden yararlanmaya başlamıştır. İnsanoğlu artık uzun süreli çalışmalar sonucu ortaya çıkan sanat ve tasarım ürünlerinin benzerlerini dakikalar hatta saniyeler için de yapabilen yapay zekâ ile karşı karşıyadır. Yapay zekâ bu becerisini güçlü teknolojik alt yapıların yanı sıra içerisinde milyarlarca görsel ve işitsel ögeyi barındıran veri tabanlarından almaktadır. Bu durum birçok sorgulamayı da beraberinde getirmektedir. Güzel sanatlar alanında yapay zekâ kullanımı, yaratıcı sürece katkı sağlayabilir, ancak aynı zamanda potansiyel risklere ve etik boyutlara (telif hakları, şeffaflık, veri yönetimi vb.) da yol açabilmektedir. Bu makale yapay zekâ ve sorumlu yapay zekâ arasındaki ilişkiyi Güzel Sanatlar örnekleminde ele alarak tartışmaya açmaktadır. Makalede, sorumlu yapay zekâ kavramının güzel sanatlar alanında da öne çıkması gerektiği, potansiyel risklere ve etik problemlere karşı, yapay zekâ kullanımında sorumluluk sahibi olmak için sanatçı ve tasarımcılar, teknoloji uzmanları ve karar vericiler arasında iş birliğinin önemli olduğu vurgulanmış. Ayrıca, toplumsal değerleri ve etik standartları koruma amacıyla uygun politika ve yönergelerin uygulanması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Etik Kurallara Uygun: Sorumlu Yapay Zeka ve Müzik Endüstrisi

Sertaç Oğul — 2024-02-13

Bu çalışma, müzik endüstrisinde yapay zeka etik sorunlarına dair bir tartışmayı başlatarak, OECD yapay zeka İlkeleri çerçevesinde dokuz etik ifadeyi analiz etmektedir. Çalışma, bu yönergeler içinde şeffaflık, insan-merkezli değerler, adalet ve gizlilik konularında artan bir vurgu tespit etmektedir. Yapay zeka tarafından yönlendirilen müzik sistemlerine güven oluşturmak için şeffaflığın önemli olduğu kabul edilirken, insan değerlerinin korunması ve insan ve yapay zeka tarafından üretilen eserler arasındaki ayrım önemli konular olarak ortaya çıkmaktadır. Makale, müzik endüstrisinde üretken yapay zeka sistemlerinin çevresel etkilerini ele almadaki bir boşluğa dikkat çekmektedir. Ortaya çıkan zorlukları ele almak için sürekli araştırma ve diyalog çağrısında bulunarak, yapay zekanın dönüştürücü potansiyelini yönlendirirken müzik yaratımında etik değerleri korumak için çok taraflı işbirliğini vurgulamaktadır.

Yeni Teknolojiler Çağında Sanatı Üretmek ve Tüketmek

Kübra Arslan — 2024-02-13

Sanat, farklı anlamlara bürünerek çağlar boyunca geniş bir tartışma alanı oluşturmuş, teknolojinin ilerlemesiyle teşhir edilebilirliği artmıştır. Frankfurt Okulu’na göre sanat, ticari değerlerle bütünleşerek etkisini yitirmiştir. Kapitalist pazarda anlam kaybeden sanat, bireylerin sahip olma arzularına tüketim nesnesi olarak yanıt vermiştir. Yapay zekâ ise sanatın anlamını çok derinden sarsmış ve artık herkesin doğru komutları verdiği sürece sanatçı olabileceğini gösterdiği bir ütopyayı yaşanılır kılmıştır. Bu bağlamda çalışmada, sanata ilişkin farklı yaklaşımlar üzerinden modern ve çağdaş sanatta değişen anlamları, sanatın nasıl bir tüketim nesnesi haline geldiği, Frankfurt Okulu’nun ve eleştirel teorisyenlerin sanatı bir çıkış yolu olarak görürken günümüzde yapay zekâ teknolojileri doğrultusunda sanatın nasıl kendi pazarını oluşturduğu ve öznesiz sanattaki anlam yitimi farklı başlıklar altında tartışılmaktadır.

Üç Çevirmen, Üç Arkadaş: Zeynep Rona, Ayla Ortaç ve Celâl Üster’le Çeviri ve Yapay Zekâ Üzerine Bir Söyleşi

Yağmur Nuhrat — 2024-02-13

Başarı Oyununda Matta Etkisi ve Ödülün Asimetrik Dağılımı

Mahmut Özer — 2024-02-13

Günümüzde performansa dayalı yapılan başarı değerlendirmesi ve başarı ödülü arasındaki ilişkinin dinamiklerinde büyük dönüşüm yaşanmaktadır. Bu dönüşümün bir sonucu olarak performans ve başarı ödülü arasındaki ilişki asimetrik bir boyut kazanmıştır. Nitekim performans dönüşüm öncesinde olduğu gibi normal dağılım gösterirken başarı ödülü artık güç yasasına göre dağılmaktadır. Performansın bir sınırı vardır ve başarıya karşılık gelen performans düzeyine yakın olan birçok farklı düzey tanımlanabilir. Buna karşılık küçük performans farklarının başarıya dönük getirileri arasında ortaya çıkan büyük farklar güç kanununa göre logaritmik dağılmaktadır. Diğer bir ifadeyle performanstaki küçük bir farkın karşılığında alınan ödülde büyük ölçekli farklar elde edilmektedir. Performans ile başarı getirisi arasındaki orantısızlığın bir sonucu olarak farklı alanlardaki eşitsizlikler de hızla derinleşmektedir. Avantajın sürekli yeni avantajları doğurmasını açıklayan Matta etkisi ve ölçeksiz-ağlarda bağlantıları en fazla bağlantıya sahip düğüme yönlendiren tercihli bağlanma karakteristiği performans-başarı ödülü ilişkisindeki yeni durumu anlamada önemli katkılar sağlama potansiyeline sahiptir. Bu nedenle bu çalışmada Peter Erdi’nin (2020) Ranking: The Unwritten Rules of the Social Game We All Play ve Albert-László Barabási’nin (2022) Formül: Başarının Evrensel Kanunları kitaplarının modern zamanlarda eğitimden ekonomiye, sanattan teknolojiye kadar her alandaki başarı oyununda Matta etkisi ve tercihli bağlanma etkisi ile başarı ödülünün güç yasasına göre dağılımı ve nihayetinde toplumsal eşitsizliklerin derinleştirilmesi bağlamında değerlendirmesi yapılmaktadır.

Kakafonik Seçim Kampanyaları, Önleyici Bilgi Doğrulama ve 2019 Nijerya Genel Seçimleri’nde Dezenformasyon

Mike Omilusi — 2024-02-13

2016 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde gerçekleşen başkanlık seçimleri, sosyal medyada etkili olması açısından bütün dünyanın ilgisini çekti ve bu model iktidarı kazanma yönünden kestirme bir yol olarak gören aktörler tarafından diğer ülkelerde de kopyalanıyor. Bu modelin 2019 genel seçimlerine yaklaşan süreçte Nijerya’da da görüldüğünü söylemek mümkün; seçmenleri etkilemek amacıyla yalan ve dezenformasyon haber içeriği oluşturuldu. Birçok siyasi aktör ve destekleri için, uydurma siyasi içeriklerin üretilmesi ve yayılması ciddi bir süreç ve muhalefetin imajını itibarsızlaştırmak, kendi destek tabanlarını korumak ve aynı zamanda ikna edilebilir belirli grupları kazanmak için güçlü bir stratejidir. Bu çalışma, hükümetin, içerik sağlayıcıların, sivil toplumun ve çevrimiçi sosyal platformların dezenformasyona yönelik nasıl bir direnç oluşturabileceğin ve nasıl zararlı bilginin yayılmasının önlenebileceğini irdelemektedir. Çalışma bazı temel soruları ortaya koymaktadır: Bu paydaşlar müdahaleleriyle seçim sürecine ve medyaya ilişkin güvenin azalması durumunu azaltabilir mi? Dijital alan aracılığıyla oluşan bilgi akışı siyasi açıdan daha bilgili vatandaşlar yaratılmasında etkili olabilir mi? Eğer sahte haberler ülkenin seçim bütünlüğünü olumsuz yönde etkilemekteyse vatandaşlar ilgili süreçten sonra oluşan hükümetten demokratik bir şekilde hesap verebilirlik beklentisine sahip olabilir mi? Dolayısıyla, bu makale, 2019 genel seçimlerini çevreleyen sosyo-politik manevraları inceleyerek Nijerya’nın siber gerçeklik kaygılarının anlaşılmasını zenginleştirmeyi amaçlamaktadır. Bununla beraber, seçim döneminde insanların yanlış bilgileri almasını ve bu yanlış bilgilere tepki vermesini şekillendiren faktörler konusunda fikir vermektedir.

Social Media in Southeast Turkey: Love, Kinship, and Politics by Elisabetta Costa

Engin Onuk — 2024-02-13